کشف شکل تازه‌ای از استودان‌های زرتشتی در برج خاموشی ترک‌آباد اردکان

یزد – ایرنا – سرپرست فصل اول کاوش و گمانه‌زنی برج خاموشی ترک‌آباد اردکان گفت: در پی نخستین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی دخمه ترک‌آباد ، شکل تازه‌ای از استودان‌های زرتشتی در برج خاموشی این منطقه کشف شد.

مهدی رهبر روز یکشنبه در تشریح این خبر به خبرنگار ایرنا گفت: این فصل از کاوش ها در اردیبهشت سال جاری با هدف بررسی اصالت قرار دادن اجساد در مقابل لاشخورها، با همکاری باستان‌شناسان، استخوان‌شناس، نقشه‌بردار، عکاس، طراح و مرمتگر انجام شد.
وی با بیان اینکه پلان دخمه ترک‌آباد به صورت دایره‌ای به قطر 34 متر است که دیوارهای آن با چینه ساخته شده‌است، افزود: قطر دیوار دایره شکل داخلی 21 متر و حد فاصل بین دیوار خارجی و داخلی 30 اتاق خشتی به ابعاد 4*2 متر ساخته شده است.
این کارشناس باستان شناسی تصریح کرد: در فصل نخست فقط 6 اتاق از مجموع 30 اتاق مورد کاوش قرار گرفت و مطالعات ما نشان داد هرکدام از این اتاق‌ها، استودانی است که در دو یا سه لایه، استخوان‌ها را به طور نامنظم قرار داده و به وسیله خاک نرم می‌پوشاندند.
رهبر با اشاره به اینکه از این 6 اتاق بیش از 12صندوق بزرگ استخوان‌های مختلف بدن از جمله جمجمه و ساق دست و پا و غیره جمع‌آوری شد، ادامه داد: مطالعات اولیه نشان می‌دهد در این استودان‌ها از استخوان‌های نوزاد تا افراد مسن به همراه مقادیر زیادی هم پارچه سفید و رنگی به دست آمده که به عنوان کفن مورد استفاده قرار گرفته است.
وی وجود استخوان‌های زیاد در استودان‌های مورد اشاره را نشانه تجمع زیاد زرتشتیان در دوره ایلخانی در ترک‌آباد دانست و افزود: تاکنون شناخت ما از استودان‌ها، شامل محفظه‌هایی مانند خمره‌های کوچک یا بادیه‌های بزرگ سفالی و سنگی بود و این اولین بار است که استودان‌ها را به صورت اتاق‌های بزرگ مشاهده می‌کنیم.
سرپرست فصل اول کاوش برج خاموشی ترک‌آباد اردکان اضافه کرد: در آن دوره اجساد را بر روی اندود گچ در مقابل لاشخورها قرار می‌دادند تا از آلوده شدن خاک جلوگیری کنند و بعد از زایل شدن گوشت اجساد، استخوان‌ها را به استودان‌ها منتقل می‌کردند.
به گفته این باستان‌شناس، ساخت این گونه دخمه‌ها در ترک آباد که به توصیه پارسیان هند ساخته شده تاکنون سابقه‌ ای پیش‌تر از دوره ایلخانی ندارد و نه‌تنها از دوره ساسانی بلکه از دوره‌های قدیمی‌تر نیز هیچ‌گونه نشانه‌ای از قرار دادن اجساد زرتشتیان در مقابل لاشخورها وجود ندارد.
وی افزود: به نظر می‌رسد بعد از دوره ایلخانی و احتمالا در دوره صفوی این رسم متروک شده و بعدها در زمان ناصرالدین شاه با آمدن شخصی بنام مانکجی از پارسیان هند به ایران و درخواست ساختن دخمه، دوباره اجساد مقابل لاشخورها قرار داده شده و دخمه‌های زیادی در یزد و کرمان ساخته شد.
رهبر یادآور شد: مطالعات ما نشان می‌دهد که قرار دادن اجساد در مقابل لاشخورها هیچ ارتباطی به آیین زرتشت ندارد بلکه آیینی از ایرانیان قدیم است.
وی درباره دلایل متداول شدن دخمه‌گذاری در اردکان نیز گفت: در دوره اسلامی (ایلخانی) در یک دوره بحرانی با تفسیر نادرست از وندیداد و با پیروی از زرتشتیان هند که در قرون اولیه اسلامی نوشته شده، رسم دخمه‌گذاری یا قرار دادن اجساد در مقابل لاشخورها، در اردکان یزد متداول شده است.
به گفته این باستان‌شناس در دیگر شهرهای یزد تاکنون گزارشی از دخمه‌های شبیه ترک‌آباد در این دوره گزارش نشده است.
فصل نخست کاوش و گمانه‌زنی برج دخمه خاموشی ترک آباد اردکان با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام شد.
روستای ترک آباد در بخش مرکزی و دهستان محمدیه در 3 کیلیومتری شمال غربی شهرستان اردکان و در فاصله 68 کیلومتری از شهر یزد با 700 سال قدمت قرار دارد.
بافت تاریخی این روستا مربوط به 747 ه‍.ق به بعد است که در تاریخ 2 بهمن 1382 با شماره ثبت 10841 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.