امیرچخماق یزد جهانی نمی شود:

.

امیرچخماق یزد جهانی نمی شود:

مشهورترین میدان جهان شانس ثبت جهانی خود را از دست داد

یدان تاریخی امیرچخماق نام میدانی درکهن شهر یزد است. مجموعه بناهای تاریخی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان (قرن ۹ هجری) برمی گردد.

به گزارش تابناک یزددر آن دوره امیرجلال‌الدین چخماق از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد بود که با همکاری همسر خود فاطمه‌خاتون برای آبادانی یزد مجموعه‌ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.

اما حالا این مجموعه تاریخی پرونده آن در آستانه خروج از لیست ثبت جهانی است به طوریکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور پرونده ثبت جهانی مجموعه امیرچخماق یزد را از دستور کار خارج می‌کند.

در واقع این مجموعه با ارزش که نقطه خیابان‌های اصلی شهر است شامل مسجد، تکیه، بقعه ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، نخل و آب انبار تکیه امیر چخماق می‌باشد. این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود ستی فاطمه خاتون برای آبادانی، شهر آن را بنیان نهاد. بانیان در شمال مسجد، میدانی ایجاد کردند که هم اکنون پابرجاست و مرکز شهر یزد است. این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده ‌است . البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده است. 

در شرق میدان ا میر چخماق، بازاری به نام حاجی قنبر وجود دارد. این بازار از بناهای نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی است. این شخص که به امر جهانشاه قره قریونلو به حکومت یزد رسیده بود آثار دیگری هم در یزد بنا کرد. بعدها بر سر در بازار بنای زیبا و بلندی به اسلوب بناهای موجود در تکیـه‌های یزد سـاخته شد.

این بنـای عظیـم یکی از معـرف‌های شهر یزد است و هنگـامی که می‌گوینـد« میرچخماق» مرادشان همین بناست در حالی که از آثر امیر چخماق نیست. مسجد امیر چخماق که در تاریخ‏های یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است .

در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است. تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده‌است.

علل خروج پرونده امیرچخماق یزد چیست؟

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور پرونده ثبت جهانی مجموعه «امیرچخماق» یزد را از دستور کار خارج می‌کند.رعایت عرصه و حریم یک اثر از جمله شرایطی است که باعث می‌شود سازمان بین‌المللی یونسکو اجازه دهد یک اثر با ثبت جهانی در معرض دید جهانیان قرار بگیرد.

آن‌طور که حمید ضیایی‌ پرور مدیرکل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به روزنامه ایران گفته است:سازمان میراث فرهنگی در طول این مدت تلاش زیادی به صورت غیر علنی انجام داد تا از طریق مراجع، ستاد فرماندهی نیروهای مسلح، وزارت کشور، وزارت اطلاعات و نهادهای دست اندرکار، مانع انجام این کار غیر قانونی شود.

به گفته او این پرونده در حال ارسال برای ثبت جهانی در سال 2015 بود. ضیایی پرور می‌گوید: از نظر مقررات جهانی هر کشور در هر سال حق دارد فقط یک پرونده را برای ثبت جهانی ارائه کند واگر پرونده ثبت نشود، آن کشور فرصت یک ساله را از دست خواهد داد.

ایران تاکنون از بین 32 هزار اثر ثبت شده در فهرست ملی خود تنها 17 اثر در فهرست جهانی یونسکو دارد که به اعتقاد ضیایی پرور این جایگاه، شایسته ایران نیست چون ایران دارای غنی‌ترین تمدن بشری است که هنوز سرپاست.

به گفته او، امیر چخماق در میان کاندیداهای ایران بالاترین اولویت را داشت و بنا بود که امسال پرونده را ارسال کنند اما با این اتفاق شانس ثبت این اثر گرفته شد و بنابراین پرونده دیگری جایگزین آن خواهد شد.

به گفته او باوجود اینکه سازمان میراث فرهنگی ملاحظاتی به خرج داد و از ابتدا ماجرا را رسانه‌ای نکرد اما عوامل دست اندرکار این موضوع از تمام ظرفیت‌های خود برای اتهام زدن به سازمان استفاده کردند و در نهایت هم به این صورت کار خود را پیش بردند.

به گفته ضیایی پرور سازمان میراث فرهنگی اعتقاد دارد که شهادت و شهدا جزو میراث کشور هستند و این نحوه برخورد با شهدا را خلاف فرهنگ و ارزش‌های والای شهدا می‌داند.

ضیایی پرور می‌گوید: سازمان میراث فرهنگی در حال تهیه یک گردش کار و پیوست کردن تمام مکاتبات انجام شده در این مدت برای مراجع ذی ربط است تا مقامات ارشد کشور در جریان چند و چون ماجرا قرار بگیرند و از این طریق بشود از وقوع اتفاقاتی این چنینی پیشگیری کرد.

او با این توضیح که در این ماجرا یک سری اتهامات به سازمان وارد شد که بدون پاسخ ماند، می‌گوید: برخی، قوانین میراث فرهنگی را قوانین طاغوتی و قبل از انقلاب می‌دانند. بنابراین باید به آنها گفت بسیاری از قوانین کشور از جمله قوانین تجارت، مدنی و... قبل از انقلاب تصویب شده و براساس فرمان حضرت امام(ره) تا مادامی که این قوانین در مجلس نقض نشده به قوت خود باقی است و هر دستگاهی نمی‌تواند با استناد به ماقبل انقلاب بودن آنها از اجرای قوانین سر باز بزند.» به گفته او برخی از افراد، جهانی شدن را مسخره می‌کنند و می‌گویند که ما احتیاج به ثبت جهانی نداریم. در حالی که وقتی یک اثر در یونسکو ثبت می‌شود در 5 هزار سایت جهانی معرفی می‌شود.

به گفته او وقتی یک اثر در فهرست جهانی قرار می‌گیرد و جاذبه‌های گردشگری آن توسط یونسکو معرفی می‌شود به این معنا است که این اثر یگانه است و همتایی دیگر ندارد.

او آثار تاریخی را منبع درآمدی برای کشور در شرایط کاهش قیمت نفت می‌داند که می‌تواند گردشگران و توریست‌های علاقه‌مند به تاریخ و تمدن کشور را به ایران بکشاند و از رهگذر آن ایجاد شغل کند.

به گفته او ثبت جهانی یک اثر می‌تواند باعث شناخت فرهنگ و تمدن ایران در جهان شود. فرهنگ و تمدنی که هنوز آنقدر شناخته شده نیست که برخی کشورها فیلم‌های معاند ساخته شده چون «300» را باور می‌کنند!

امیرترقی نژاد