بازار مسگری یزد ، بخشی از بافت کهن ؛ و اقتصاد بومی

منتشر شده در مورخ: 1395/02/05 ساعت: 21:58 گروه: میراث و گردشگری

بازار مسگری یزد بازاری با قدمت 600 ساله/

ظروف مسی سوغات پرآوازه و کهن شهر یزد

مسگری از صنایع پرآوازه و کهن شهر یزد بوده و از این رو یزد از جمله مراکز عمده تولید این هنر دستی بوده است. رواج و رونق مسگری در یزد به حدی بوده است بازاری تحت عنوان بازار مسگری در شهر یزد وجود دارد. قدمت این بازار به قرن نهم ه.ق و دوران تیموری باز می‌گردد.

به گزارش یزدی نیوز  شهر یزد از یک سو به واسطه آثار تاریخی و قدیمی و از سویی دیگر به دلیل داشتن صنایع دستی و سوغات خوشمزه و متنوع خود هر سال مقصد بسیاری از مسافران نوروزی است. علاوه بر وجود شیرینی های مشهور یزدی صنایع دستی این استان نیز زبان زد است.

در میان صنایع دستی متنوع استان یزد ظروف و کالاهای از جنس «مس» آن هم به دلیل کیفیت، تنوع و طرح‌های متعدد توجه بسیاری از افراد را به خود جلب می کند.

گفتنی است مسگری از صنایع پرآوازه و کهن شهر یزد بوده و از این رو یزد از جمله مراکز عمده تولید این هنر دستی بوده است. رواج و رونق مسگری در یزد به حدی بوده است بازاری تحت عنوان بازار مسگری در شهر یزد وجود دارد. قدمت این بازار به قرن نهم ه.ق و دوران تیموری باز می‌گردد. همانند سایر آثار تاریخی یزد از خشت، گل و آجر به عنوان مصالح اصلی در ساخت بنای این بازار قدیمی استفاده شده است.

این بازار قدیمی که هسته اصلی بازارهای یزد را تشکیل می دهد، در گذشته‌های دور محل فعالیت استادکاران قدیمی زیادی بود که مشغول تولید ، خرید و فروش انواع ظروف مسی بوده‌اند که آمار آن‌ها را تا 160 مسگر عنوان می کنند اما اکنون تعداد کمی از آنها در این حرفه مشغول فعالیت هستند.

سقف بازار مسگری به صورت طاق و و تویزه با قوس جناحی است و دارای ارزش فرهنگی و تاریخی خاصی است. این اثر تاریخی در اسفند سال 1381 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

تولیدات این هنر دستی در قدیم سینی، کماجدان، لگن، ملاغه، کف گیر و ... بوده است اما با تغییرات بوجود آمده در زندگی امروزه اندازه و نوع تولیدات مسی نیز به تبع تغییر کرده است و شاهد تولید محصولات متنوع ظروف مسی در اشکال تزئینی نظیر قندیل آبی، قوری، ساعت، کشکول، مرغ و ماهی، اشکال تخت جمشید ، گل وبوته با برجسته کاریهای ترمه و ... هستیم.

در گذشته های نه چندان دور ظروف غالب مورد استفاده در خانه‌های ایرانیان مس بوده است و به هر عروس حداقل ۱۰۰ کیلو ظروف مسی جهاز می دادند و هرچه بر وزن این ظروف افزوده می شد، بر افتخار نوعروسان افزوده می شد اما با تغییر سبک زندگی به مرور ظروف مسی از خانه های ایرانیان در حال حذف شدن بود که به گفته بازاریان در سال‌های اخیر به دلایل گونانگون از جمله نمایان شدن بیشتر خواص درمانی ظروف مسی تمایل مردم نیز برای استفاده از آن افزایش یافته و بازار مسگری یزد جانی دوباره گرفته است.

گردشگران و مسافران نوروزی علاوه بر بازدید از این بازار قدیمی و  استادکارانی یزدی که همچنان در این بازار فعال هستند می‌توانند سوغات زیبا، درمانی و متناسب با ذائقه ایرانی را با خود به همراه ببرند.

علیرضا آیت اللهی

1395/02/06 - 19:25

از اینکه به فرهنگ و جامعه یزد هم می پردازید بسهم خود متشکرم . نمیدانم یزد رشته ها ی دانشگاهی و مراکز پژوهشی مردم شناسی و جامعه شناسی هم دارد یا خیر که در اینگونه مطالعات تعمیقی بیشتر به عمل آید . شخصا" در سال 1335 ، شصت سال قبل از این هرروز برای رفتن به دبستان ، و درسال 1339 اکثرروز ها برای رفتن به دبیرستان ، از این بازار میگذشتم . تقریبا" تمام بازار ، و دو- سه مغازه در بازار تقاطع جنوبیش به مسگری اختصاص داشت بگمانم مگر یک مغازه که قنٌادی بود ؟ و همینقدر میدانم که قلعگر ( قلنگر ) ی ، به دلیل ارتباط تنگاتنگ شغلی ، مغازه ای در آن بازار می خواست و نمی یافت . شاید اگرهم یکی میخواست بفروشد دیگران ، درعمل ، مانع می شدند .

(2) اتحاد میان مسگرهای یزد مثال زدنی بود : بسیاریشان خویشاوند بودند ، غالبا" در محلٌه پشت باغ زندگی می کردند ، از زمان مشروطیت وارد جریانات سیاسی شده بودند و حتی در برخی از انتخابات دهه های 1330 و 1340 نقشهائی اساسی در امور اجرائی ایفاء می کردند ، مردمانی زورمند ، لوطی منش ، و در هر حال غیور بودند . وطن پرست بودند چنانکه گفته اند تا مسٌ چانه انارک در یزد وجود داشته است هیچ مس دیگری را نمی خریده اند . در بازاریابی و فروش هم کاری به سلیقه سایر شهر ها نداشتند و به سلیقه ی یزدی ها می ساختند و در دقٌت ساخت همین بس که برخلاف برخی از شهرهای نزدیک ، که به چشم خود دیده ام از هرکارگری برای چکش کاری استفاده می کردند ، از کارگر غیر متخصص استفاده نمی بردند .

(3) بازاریابی آنان در خوب سازی ، ساده سازی ، بادوام سازی و به صرفه سازی بود که سبب می شد به ندرت بلامشتری بمانند . غالبا" تخصصشان را فقط به فرزندانشان آموخته بودند و مسگری یزد تا حدودی به صورت ارثی - طایفه ای در آمده بود . بسیاری از سرویس های یزدی ها از جنس مس تهیه می شد و این خود حاکی از صرفه جوئی و شم اقتصادی یزدی بود . گاهی در خانه های یزد اشیائی مسی وجودداشت که بعضی شان رنگی بسیار سرخ داشتند و می گفتند مربوط به دوره نادرشاه یا حتی شاه عباس و امثالهم است ... که من فکر می کنم هنوز هم وجود دارند بدون آنکه کشف شوند و سر از موزه ها درآورند .