شهرتاریخی ، شهر سنٌتی ، تاریخ فرهنگ و تمدن شهری
شهرهائی که معرف زندگی سنٌتی و آداب و رسومی قدیمی هستند معمولا" شهرهائی با سابقه ای طولانی در طول تاریخ یا به اصطلاح شهرهائی باستانی و تاریخی هستند ؛ مثلا" در ایران :
اکباتان ، هگمتانه ، همدان
انشان ، نزدیک ایذه کنونی
شوش که از قدیمی ترین شهرهای جهان است
سیلک در نزدیکی نوش آباد کاشان
شهر سوخته در نزدیکی زابل
توس در خراسان
شیروان در غرب خراسان
دارابگرد در نزدیکی داراب در فارس
جیرفت در جنوب کرمان و شرق داراب
ابان در نزدیکی انار ، بین کرمان و یزد
پارسه یا تخت جمشید در شمال دشت مرودشت ، بین شیراز و یزد
استخر در جنوب مرودشت ، شمال شیراز و برسر راه یزد که در زمان باستان یزد را نیز جزئی از خود داشته است .
و...
که برخی چون مرکز سیاسی نظامی بوده اند ؛ یا به دلیل کوهستانی بودن بناهائی از سنگ داشته اندا بقاء و شهرت بیشتری یافته اند و برخی دیگر چون ایساتیس که پیشینه شهر یزد محسوب می شود ، ابرکو ، میبد ، اردکان ، هرات ، و... شهرتی کمتر دارند که ما در اثبات جوانب باستانشناختی ، زبانشناختی ، و انسانشناختی قدمت چنین آبادیهائی که در ناحیه یزد وجودداشته و دارند بسیار کوشیده ایم .
امٌا در شناخت آداب و رسوم شهری بسیار کم به آثار باستانی ، یعنی قبل از اسلام می رسیم ؛ و حتی در آنچه به مذهب زرتشت می رسد شاید بیشتر مربوط به بعد از اسلام و ابداعات درونی آن مذهب باشد .
به علاوه ، شناخت سبک و شیوه زندگی شهری در دوران باستان در شناخت مردم کنونی ایران آنچنان که در بدو امر بنظر می رسد مؤثر نیست و چه بسا بیشتر به کار کتابها و مقالات باستانشناسی و انسانشناسی تاریخی می آید .
شهر قدیمی ، شهر تاریخی ، باستانشناسی ، زبانشناسی ، انسانشناسی تاریخی ، ایران باستان ، آداب و رسوم باستان ، معماری باستان ، شهرسازی باستان ، ایساتیس
