شهرتاریخی ، شهر سنٌتی ، تاریخ فرهنگ و تمدن شهری

شهرتاریخی ، شهر سنٌتی ، تاریخ فرهنگ و تمدن شهری

شهرهائی که معرف زندگی سنٌتی و آداب و رسومی قدیمی هستند معمولا" شهرهائی با سابقه ای طولانی در طول تاریخ یا به اصطلاح شهرهائی باستانی و تاریخی هستند ؛ مثلا" در ایران :

اکباتان ، هگمتانه ، همدان

انشان ، نزدیک ایذه کنونی

شوش که از قدیمی ترین شهرهای جهان است

سیلک در نزدیکی نوش آباد کاشان

شهر سوخته در نزدیکی زابل

توس در خراسان

شیروان در غرب خراسان

دارابگرد در نزدیکی داراب در فارس

جیرفت در جنوب کرمان و شرق داراب

ابان در نزدیکی انار ، بین کرمان و یزد

پارسه یا تخت جمشید در شمال دشت مرودشت ، بین شیراز و یزد

استخر در جنوب مرودشت ، شمال شیراز و برسر راه یزد که در زمان باستان یزد را نیز جزئی از خود داشته است .

و...

که برخی چون مرکز سیاسی نظامی بوده اند ؛ یا به دلیل کوهستانی بودن بناهائی از سنگ داشته اندا بقاء و شهرت بیشتری یافته اند  و برخی دیگر چون ایساتیس که پیشینه شهر یزد محسوب می شود ، ابرکو ، میبد ، اردکان ، هرات ، و... شهرتی کمتر دارند که ما در اثبات جوانب باستانشناختی ، زبانشناختی ، و انسانشناختی قدمت چنین آبادیهائی که در ناحیه یزد وجودداشته و دارند بسیار کوشیده ایم .

امٌا در شناخت آداب و رسوم شهری بسیار کم به آثار باستانی ، یعنی قبل از اسلام می رسیم ؛ و حتی در آنچه به مذهب زرتشت می رسد شاید بیشتر مربوط به بعد از اسلام و ابداعات درونی آن مذهب باشد .

به علاوه ، شناخت سبک و شیوه زندگی شهری در دوران باستان در شناخت مردم کنونی ایران آنچنان که در بدو امر بنظر می رسد مؤثر نیست و چه بسا بیشتر به کار کتابها و مقالات باستانشناسی و انسانشناسی تاریخی می آید .

شهر قدیمی ، شهر تاریخی ، باستانشناسی ، زبانشناسی ، انسانشناسی تاریخی ، ایران باستان ، آداب و رسوم باستان ، معماری باستان ، شهرسازی باستان ، ایساتیس

شهری کیست ؟ چیست ؟

« شهری » ، صفتی نسبتا" ناشناخته در ایران

شهری هر آنچیزی است که مربوط به شهر می شود، خاصٌ شهر است ؛ یا در شهر قوی تر از روستاست .

در شهر ، قبل از هرچیز ، ساختمانها ، خانه ها ، و تاسیسات و تجهیزات عمومی بیشتر ، کامل تر و متمرکز تری به نظر می رسند .

در شهر ، جمعیتی بیشتر و متراکم تر زندگی می کنند

معمولا" زندگی شهری مبتنی بر صنایع ( دستی یا پیشرفته ) و به خصوص تجارت است 

روابط اجتماعی در شهر ها بیشتر ، کامل تر ، و سازمان یافته تر است

شهر ها از مراکز آموزشی و فرهنگی سازمان یافته تر و والاتری بهره می برند چنان که غالبا" منظور از شخص شهری کسی است که از دانش ، فرهنگ و ادب والاتری بهره می برد .

... و امروز برای آسان سازی تشخیص ، به هر آنچیزی که از شهر می آید و هر آنکسی که از یک شهر می آید ، « شهری » می گویند ؛ و به این تعبیر اصل تعریف « شهری » به تعریف « شهر » برمی گردد . امٌا قبل از تعریف شهر که به کالبد شهر و به خصوص به تعداد جمعیت تکیه دارد در مطالعات شهری و آمایش شهری باید در نظر داشت که شهر به کالبد و جمعیت آن منحصر نبوده یک « کل » از مشخصات و خصوصیات مختلف فیزیکی - انسانی - اقتصادی - اجتماعی - فذهنگی - و... را تشکیل می دهد .

شهری ، کالبد شهری ، جمعیت شهری ؛ اقتصادشهری ؛ جامعه شهری ، فرهنگ شهری ، سیاست شهری ، برنامه ریزی شهری ، انسان شهری ، علیرضا آیت اللهی

معنی و مفهوم « شهری »

شهری کیست ؟ و اصولا" شهری به چه معنی است ؟

افت بسیار شدید علمی در ایران طی سه – چهار دهه ی اخیر ؛ و بیشتر به دلیل موانعی که برای ایران و ایرانی به وجود آورده اند ، و در هر حال پیش آمده است ؛ انکار ناپذیر است . اسفبار تر از این وضعیت  توجیه این عقب ماندگی توسط معاندین واقعی علم ؛ یعنی مطالعه گرانی تقریبا" به طورکامل غیر متخصص و غالبا" موهوم گرا و خرافه باور است که در مسیر انحراف قرار گرفته به مصداق « گر به گردش نمی رسی برگرد ! »  این عقب ماندگی بارز را نه تنها انکار می کنند بلکه توجیه کرده حتی مطلوب و در راه رسیدن به آرمانهای ( لابد شخصی و گروهی خود ) می شمارند ! . توجیهاتی که گرچه اصولا" مضحک ، امٌا در عمل بسیار اسفبار می نمایند .

این افت در علوم انسانی ایران عملا" یک فاجعه است ؛ جائی که متقابلا"تا آنجا که قادر بوده اند ، دوستانی نادان به جذب دانشجو و صدور مدرک کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته اند ؛ و حال بخش اعظم آموزش عالی را به همین عقب ماندگان صاحبمدرک سپرده اند .

طی سه دهه اخیر بارها دیده ام که در شهرسازی و آنچه که به حوزه میراث فرهنگی مربوط می شود تقریبا" به طور کامل شهر را معادل بافت شهری یا به طورکلٌی فیزیک شهر شمرده اند . حتی گاه سازمان های مسؤول شهرسازی و دفاتر مطالعاتی شهر داریها نیز شهر را حدودا" منحصر در شکل و شمائل آن معرفی کرده اند .، از جوانب اصولی اقتصادی –اجتماعی – فرهنگی که معماری و شهر سازی در خدمت به آنها به وجود آمده است غفلت ورزیده اند و به این ترتیب کل شهر را گاه منحصر به تخصص معماران دانسته اند ؛ که نتیجه ی آن برنامه ریزی های شهری تقریبا" منحصر به امورساختمانی ( معماری و شهرسازی ) است .

امروز حتی صفت شهری ، از جمله در مطالعات و مباحث آمایش شهری ؛، آنطور که باید و شاید شناخته نشده است .

پست آینده ( انشاء الله ) :

« شهری » ، صفتی نسبتا" ناشناخته در ایران

شهری ، آمایش شهری ، مدیریت شهری ، برنامه ریزی شهری ، تخصص درشهر ، ضعف علمی ، معاندین علم ، دوستان نادان ، صاحبمدرکان ، معماری و شهرسازی